تحلیل آخرین گزارش فصلی آژانس درباره برنامه هسته‌ای ایران
تاریخ انتشار: ۲۱ شهریور ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۶۶۶۵۰۴
«موسسه علوم و امنیت بین‌المللی» تحلیلی از آخرین گزارش فصلی آژانس درباره اجرای توافق هسته‌ای و توافق پادمانی در ایران را که در چهارم سپتامبر ۲۰۲۳ (۱۳ شهریور) منتشر شد، در وبگاه این موسسه ارائه کرد.
به گزارش ایران اکونومیست، در این گزارش «دیوید آلبرایت» رئیس موسسه علوم و امنیت بین‌المللی و بازرس پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تحلیلی از آخرین گزارش فصلی آژانس درباره اجرای توافق هسته‌ای و توافق پادمانی در ایران آمده است: مقدار اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی که در بازه گزارش دهی اخیر آژانس تولید شده، با وجود بازه زمانی مشابه، حدودا برابر با نیمی از مقدار تولید شده در مدت ارائه گزارش پیشین است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
طبق گزارش آژانس، ایران از اواسط ژوئن به بعد، سرعت تولید اورانیوم با خلوص نزدیک به ۶۰ درصد را «تقریبا به دو سوم» کاهش داد که این نشان می‌دهد در بازه ارائه این گزارش که از اواسط می تا اواسط اوت است، پس از یک ماه تولید کامل، ۲ ماه کاهش تولید وجود داشته است.
با این حال و طبق ادعای آلبرایت، ایران با در اختیار داشتن ۴۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده با خلوص ۶۰ درصد و سه یا چهار آبشار سانتریفیوژهای پیشرفته، توانمندی گریز هسته‌ای و تولید اورانیوم کافی در حد تسلیحاتی به منظور تولید یک سلاح هسته‌ای ظرف ۱۲ روز را حفظ کرده است.
طبق ادعای این موسسه، ایران می‌تواند ظرف مدت یک ماه از گریز هسته‌ای خود، برای ۶ سلاح هسته‌ای، ظرف مدت ۲ ماه برای هشت سلاح، ظرف مدت سه ماه برای ۹ سلاح و ظرف مدت چهار ماه برای ۱۰ سلاح اورانیوم غنی‌شده در سطح تسلیحاتی تولید کند. ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران با خلوص ۶۰ درصدی، تا ۱۹ اوت، ۱۲۱.۶ کیلوگرم (جرم اورانیوم) یا ۱۷۹.۹ کیلوگرم هگزا فلوراید اورانیوم (جرم هگزا فلوراید) بود.
ایران اخیرا و از زمانی که در نوامبر ۲۰۲۲، غنی‌سازی اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد را در ۲ آبشار پیشرفته در فردو آغاز کرد، تولید اورانیوم با خلوص نزدیک به ۶۰ درصد را ۲ برابر کرده است. بنابراین، در مدتی ۶ ماهه، از دسامبر ۲۰۲۲ تا ژوئن ۲۰۲۳، تقریبا دو برابر میانگین مقدار ماهانه در مقایسه با سال پیش انباشت داشته است و حتی اگر قرار باشد تولید اورانیوم با خلوص ۶۰ درصدی را، تماما، تا شش ماه آتی متوقف کند، ممکن است هنوز قادر به رسیدن به میزان تولید سالانه برسد.
آژانس همچنین گزارش کرد که ایران برای تولید ۲۲.۲ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده با خلوص ۲۰ درصد، خلوص ۶.۴ کیلوگرم (جرم اورانیوم) از ذخایر اورانیوم غنی‌شده نزدیک به ۶۰ درصدش را با ترکیب آن با اورانیوم غنی‌شده نزدیک به ۵ درصد کاهش داد. فرایند کاهش خلوص این میزان از اورانیوم به دلیل این که تا سطح اورانیوم طبیعی یا حداقل نزدیک به ۵ درصد انجام نشد، تاثیری روی بازه زمانی گریز هسته‌ای نداشت. به طور کلی، نه کاهش سرعت تولید اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد و نه کاهش خلوص، وضعیت گریز هسته‌ای را نه تنها بهبود نبخشید که در واقع، شرایط تشدید هم شد.
ایران به تولید اورانیوم با خلوص ۶۰ درصدی از طریق گازدهی آبشارهای سانتریفیوژها در بخش تحقیقاتی پیلوت و بخش زیرزمینی تاسیسات اتمی فردو با اورانیوم غنی‌شده پنج درصدی ادامه داد که بخش زیرزمینی این تاسیسات شامل یک آبشار سانتریفیوژهای IR-۶ است که کارکرد آن به آسانی برای عملیات‌های مختلف تغییرپذیر است. این آبشار بخش اصلی شیوه عملیاتی اعلام‌نشده در ژانویه بود که آژانس آن را در ژانویه ۲۰۲۳ کشف کرد. این آبشار به یک آبشار IR-۶ دیگر برای تولید اورانیوم با خلوص بالا متصل شده بود و به دنبال آن، آژانس وجود ذرات اورانیوم با خلوص نزدیک به ۸۴ درصد را در محل نمونه‌برداری این آبشار کشف کرد.
تحلیل آلبرایت می‌افزاید: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی «توضیح ایران درباره منشا ایران ذرات را پذیرفته» و راستی‌آزمایی کرده است که هیچ انحرافی در اورانیوم اعلام‌شده و هیچ انباشت اورانیوم غنی‌شده با خلوص بیش از ۶۰ درصد رخ نداده است. در عین حال، آژانس به دنبال دسترسی بیشتر و تشدید فعالیت‌های راستی‌آزمایی در تاسیسات اتمی فردو بود. آژانس انرژی اتمی در گزارش می ۲۰۲۳ درباره پایبندی ایران به معاهده منع اشاعه تسلیحاتی اتمی(ان‌پی‌تی) اعلام کرد که «به منظور نظارت بر سطح غنی‌سازی اورانیوم با خلوص بالا توسط ایران» در بخش تحقیقاتی پیلوت و بخش زیرزمینی تاسیسات اتمی فردو تجهیزات نظارت بر غنی‌سازی نصب کرده است. این فعالیت‌های نظارتی به برجام مرتبط نبوده و پیرو توافق جامع پادمانی ایران با آژانس انجام می‌گیرند.
«رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در یک نشست خبری تایید کرد که اطلاعات این تجهیزات نظارتی «دیگر تغییرات» را در سطح غنی‌سازی بی‌وقفه اطلاع خواهند داد. آژانس گزارش داد که «ارزیابی این اطلاعات گردآوری‌شده فعالیت خوب این تجهیزات را تایید می‌کند». اگرچه، گفت‌وگوهایی با ایران درباره تنظیمات و تغییرات لازم در روندهای عملیاتی برای فراهم کردن امکان فعالیت آنها در جریان است.
در گزارش این موسسه آمده که ایران همچنان ۸۳ درصد ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی‌اش و نزدیک به ۸۵ درصد ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۲۰ درصدی‌اش را در تأسیسات فرآوری اورانیوم اصفهان نگهداری می‌کند که در آن‌جا توان تولید اورانیوم فلزی را دارد.
آژانس ارزیابی کرده بود که ایران تا ۱۹ اوت ۲۰۲۳ از ذخایری به میزان ۵۳۵.۸ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ۲۰ درصدی (جرم اورانیوم و به شکل اورانیوم هگزا فلوراید)، برابر با ۷۹۲.۶ کیلوگرم (جرم هگزا فلوراید) در اختیار داشت که نشان‌دهنده افزایش ۶۴.۹ کیلوگرمی از میزان ۴۷۰.۹ کیلوگرم (جرم اورانیوم) بود. ایران همچنین از ذخایر ۳۳ کیلوگرم (جرم اروانیوم) اورانیوم غنی‌شده ۲۰ درصدی در دیگر شکل‌های شیمیایی آن برخوردار بود.
این تحلیل همچنین با اشاره به دیگر بخش‌های گزارش فصلی آژانس انرژی اتمی می‌افزاید: میانگین سرعت تولید اورانیوم غنی‌شده ۲۰ درصدی در تاسیسات فرآوری اورانیوم در اصفهان به میزان کمی افزایش داشت و به میزان ماهانه، ۱۳.۲ کیلوگرم (جرم اورانیوم) یا ۱۹.۶ کیلوگرم (جرم هگزا فلوراید) رسید.
شمار سانتریفیوژهای پیشرفته نصب‌شده ایران از فوریه ۲۰۲۳، نسبتا ثابت مانده است. حالا میزان کلی آن به حدود ۶ هزار و ۱۰۰ سانتریفیوژ پیشرفته در نطنز و فردو رسیده است که بیشترشان در تاسیسات نطنز نصب شده‌اند (به نمودار ۱ و ۲ مراجعه شود.)
با احتساب سانتریفیوژهای IR-۱ نصب‌شده در نطنز و فردو، شمار کلی سانتریفیوژهای نصب‌شده به حدود ۱۳ هزار و ۳۳۰ سانتریفیوژ می‌رسد. لازم به ذکر است که بیشتر سانتریفیوژهای پیشرفته مستقر می‌شوند اما غنی‌سازی‌سازی انجام نمی‌دهند و سانتریفیوژهای IR-۱ نسبت به سانتریفیوژهای پیشرفته، از توان کمتری برای غنی‌سازی اورانیوم برخوردارند.
ایران در مدت ارائه این گزارش، یک آبشار سانتریفیوژهای IR-۴ دیگر را در تاسیسات اصفهان نصب کرد که در حال حاضر، در آن‌جا ۳۶ آبشار سانتریفیوژهای IR-۱، بیست‌و یک آبشارسانتریفیوژهای IR-۲m و پنج آبشار سانتریفیوژهای IR-۴ و سه آبشار سانتریفیوژهای IR-۶ نصب کرده است. برای نصب یک آبشار دیگر متشکل از هفت سانتریفیوژ IR-۴ برنامه‌ریزی می‌شود و نصب یک آبشار سانتریفیوژ IR-۴ نیز ادامه داشت.
ایران هیچ آبشار سانتریفیوژهای پیشرفته دیگری را در تاسیسات فرآوری اورانیوم در اصفهان نصب نکرد که در حال حاضر در آن‌جا ۶ آبشار سانتریفیوژ IR-۶ و دو آبشار سانتریفیوژ IR-۶ فعال است، اگرچه ایران برنامه دارد تا ۱۴ سانتریفیوژ IR-۶ دیگر را نصب کند.
این موسسه مدعی است این روند کند نصب سانتریفیوژها به دنبال افزایش ناگهانی نصب سانتریفیوژها از اوت ۲۰۲۲ تا فوریه ۲۰۲۳ رخ داد و کند کردن روند نصب سانتریفیوژهای پیشرفته و غنی‌سازی با این ماشین‌ها ممکن است یکی از مفاد نوعی تفاهم هسته‌ای غیررسمی با آمریکا باشد، اگرچه این موضوع راستی‌آزمایی نشده است.
میزان کلی و فعلی توانمندی ایران برای غنی‌سازی، سالانه، حدودا ۱۹ هزار و ۱۰۰ سو (SWU) برآورد شده است که در ارزیابی انجام شده در مدت ارائه این گزارش آژانس، تنها آبشارهایی که کار غنی‌سازی انجام می‌دهند در نظر گرفته شده‌اند. ایران در این مدت، هنوز از تمامی ظرفیت سانتریفیوژهای نصب‌شده‌اش برای غنی‌سازی در این تاسیسات استفاده نمی‌کرد.
میزان کلی ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران ۹۴۹ کیلوگرم (جرم اورانیوم) کاهش یافت و از ۴۷۴۴.۵ کیلوگرم به ۳۷۹۵.۵ کیلوگرم (جرم اورانیوم) رسید( به نمودار ۱ مراجعه شود). این کاهش، عمدتا، ناشی از کاهش اورانیوم غنی‌شده با خلوص کمتر از ۲ درصد بود، با وجود این که ذخایر دیگر افزایش داشتند.
ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران با خلوص نزدیک به پنج درصد ۶۱۰.۷ کیلوگرم (جرم اورانیوم) افزایش پیدا کرد و به ۱۹۵۰.۹ کیلوگرم(جرم اورانیوم) یا ۲۸۸۵.۹ کیلوگرم(جرم هگزافلوراید) رسید. میانگین تولید اورانیوم با خلوص نزدیک به پنج درصد در این تاسیسات اتمی افزایش یافت، در حالی که سرعت گازدهی برای تولید اورانیوم غنی‌شده ۲۰ درصدی و ۶۰ درصدی کاهش یافت.
با توجه به این داده‌ها، آلبرایت در ادامه گزارش تحلیلی خود مطرح می‌کند: به‌رغم افزایش رخ‌داده در مقدار اورانیوم غنی‌شده با خلوصی میان ۲ و پنج درصد در مدت ارائه این گزارش آژانس، ایران انباشت این مواد را در دو سال‌ونیم گذشته در اولویت قرار نداده است. افزون بر این، ایران پیشرفت برنامه‌ریزی‌شده‌ای در این تاسیسات اتمی نداشته است که تاسیسات غیرنظامی مهم برای تبدیل اورانیوم هگزافلوراید غنی‌شده با خلوص کمتر از ۵ درصد به پودر اورانیوم اکسید برای استفاده در سوخت رآکتور هسته‌ای محسوب می‌شود.
در این بخش از تحلیل آلبرایت با اشاره به ادعای وجود اهداف نظامی در برنامه هسته‌ای ایران که از سوی مقامات آن بارها رد شده، نوشت: آژانس هیچ پیشرفتی از سوی ایران در زمینه حل‌وفصل مسئله ناهمخوانی در موجودی اورانیوم طبیعی‌اش در این تاسیسات فرآوری اورانیوم (اصفهان) ارائه نکرد.
طبق گزارش آژانس، ایران رآکتور اراک را به کار نگرفته است که در حال حاضر به آن رآکتور آب سنگین خُنداب یا IR-۲۰ گفته می‌شود. ایران، پیشتر، به آژانس اطلاع داده بود که قصد دارد این رآکتور را در ۲۰۲۳ راه‌اندازی و در ۲۰۲۴ اجرای عملیات در آن را آغاز کند اما اقدامات عمرانی در این رآکتور ادامه دارند.
آژانس تاکید کرد که «ایران به مدت بیش از ۲ سال و نیم اطلاعات جدیدی را اعلام نکرده و آژانس قادر نبوده است دسترسی‌های تکمیلی ذیل پروتکل الحاقی را به هیچ یک از تاسیسات و محل‌ها در ایران برقرار کند.»
آژانس انرژی اتمی، هیچ پیشرفتی در نصب دوربین‌های نظارتی جدید در تاسیسات اتمی ایران، از جمله سایت‌های ساخت و مونتاژ سانتریفیوژها گزارش نکرده است. ایران همچنین اطلاعات و فیلم مربوط به دوربین‌ها و تجهیزات نظارتی را تحویل نداده و نبود تجهیزات نظارتی، به ویژه از ژوئن ۲۰۲۲ باعث شد آژانس نسبت به توانمندی‌اش در زمینه اثبات این که آیا ایران تغییری (در فعالیت) سانتریفیوژهای پیشرفته‌اش ایجاد کرده است یا ممکن است ایجاد کند، دچار تردید شود.
آژانس در این گزارش نتیجه‌گیری می‌کند که «تصمیم ایران برای خارج کردن تجهیزات پیشتر نصب‌شده آژانس برای بازرسی‌های برجامی و نظارت بر فعالیت‌های مرتبط با برجام، تاثیر زیان‌باری روی توانمندی آژانس برای اطمینان‌یابی از صلح‌آمیز بودن ماهیت برنامه هسته‌ای ایران داشته است.»
این در حالی است که در چارچوب همکاری‌های داوطلبانه ایران با آژانس در خردادماه سال جاری، تعدادی از دوربین‌های آژانس که در چارچوب قانون اقدام راهبردی جمع‌آوری شده بودند در سایت اصفهان (مرکز تولید سانتریفیوژ) دوباره نصب شدند.
این دوربین‌ها با این شرط نصب شده‌اند که اطلاعات ذخیره شده در آنها تا رسیدن به توافق بر سر برجام و چگونگی احیای آن، نزد ایران بماند و برای آژانس قابل دسترسی نیست. با این حال آژانس با وجود اطلاع از روند مذاکرات سیاسی و توقف اجرای تعهدات از سوی طرفین برجام همچنان بر درخواست‌های فراپادمانی خود برای افزایش نظارت‌ها و بازرسی‌ها اصرار دارد و بر این رویه خود نیز ادامه می‌دهد.
نمودار ۱: تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته نصب‌شده در سه تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم. در مدت این گزارش‌دهی، یک آبشار سانتریفیوژهای IR-۴ افزوده شد. همان طور که قابل مشاهده است، نصب سانتریفیوژها از فوریه ۲۰۲۳ نسبتا کمینه بوده است.
نمودار ۲: تعداد کل سانتریفیوژهای نصب‌شده در تاسیسات غنی‌سازی نطنز. سرعت نصب در مدت ارائه گزارش‌های فصلی فوریه و می ۲۰۲۳ ثابت ماند و تنها یک آبشار سانتریفیوژهای IR-۴ در مدت گزارش‌دهی اخیر نصب شد. این آمار نشان می‌دهد که ایران نه تنها هیچ کاهش محسوسی در این روند ایجاد نکرده، بلکه به نصب سانتریفیوژهای پیشرفته ادامه داده است، اگرچه با سرعتی کمتر از ۲۰۲۲.
منبع: خبرگزاری ایسنا برچسب ها: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ، برنامه هسته‌ای ایران ، غنی‌سازی ، فردو ، نطنز ، غنی‌سازی ۶۰ درصد ، غنی سازی 20 درصدی ، تسلیحات اتمی ، رافائل گروسی
منبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: آژانس بین المللی انرژی اتمی برنامه هسته ای ایران غنی سازی فردو نطنز غنی سازی ۶۰ درصد غنی سازی 20 درصدی تسلیحات اتمی رافائل گروسی آژانس بین المللی انرژی اتمی اورانیوم غنی شده ۲۰ درصدی اورانیوم غنی شده با خلوص اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد آبشار سانتریفیوژهای IR ۴ تولید اورانیوم با خلوص ذخایر اورانیوم غنی شده سانتریفیوژهای پیشرفته برنامه هسته ای ایران غنی سازی اورانیوم نصب سانتریفیوژها گزارش فصلی آژانس فرآوری اورانیوم ارائه این گزارش تجهیزات نظارت سانتریفیوژ IR تاسیسات اتمی هگزا فلوراید جرم اورانیوم گریز هسته ای مدت ارائه گزارش آژانس سرعت تولید ۹ کیلوگرم شده ایران دوربین ها پنج درصد ۶۰ درصدی ظرف مدت نصب شده نصب شد ۵ درصد شده ای
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۶۶۶۵۰۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اسلامی: ۱۳۰ بازرس آژانس مجاز به حضور در ایران هستند/ گروسی به ایران می‌آید
رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه جریان مخرب و صهیونیستی در حال القای صلح آمیز نبودن برنامه هسته ای ایران است، یادآور شد که رافائل گروسی گفته نشانه ای از برنامه تسلیحاتی ایران وجود ندارد. به گزارش ایسنا، محمد اسلامی در حاشیه جلسه هیئت دولت در جمع خبرنگاران با بیان اینکه هفته آینده اولین کنفرانس علوم و فنون هسته‌ای برگزار می‌شود، اظهار کرد: حدود ۴۷۷ مقاله ارائه شده، ۱۸۰ ارائه خواهیم داشت که توسط شرکت کنندگان غیرایرانی ارائه خواهند شد. گروسی مدیرکل آژانس نیز به عنوان مهمان ویژه در این کنفرانس حضور خواهد داشت و سخنرانی می‌کند. وی ادامه داد: در المپیاد مخترعین جهان در سوئیس، از مدارس انرژی اتمی ما شرکت کرده بودند و ۵ دانش آموز ما ۵ مدال به دست آوردند و ایران مقام اول را کسب کرد. رئیس سازمان انرژی اتمی، درباره حل مسائل پادمانی با آژانس اظهارکرد: همواره در حال تعامل و گفت‌وگو درباره مسائل پادمانی هستیم. تاکنون ۲ مکان باقی مانده و ۲ مکان حل و فصل شده درباره دو مکان در حال گفت و گو هستیم، بیانیه اسفند ۱۴۰۱ از نظر ما پابرجاست و براساس آن تعامل داریم. اما این بیانیه توسط جریان مخربی که در غرب علیه ایران اقدام می کند، زیرسوال رفته است، ما اما بر این بیانیه تاکید داریم. وی همچنین تاکید کرد : آقای رافائل گروسی اعلام کرده است در ایران دیدارهایی خواهند داشت و من هم با وی دیدار دارم و مطمئن هستم که ابهامات برطرف می شود و در چارچوب پادمان و ان پی تی روابط خود را با آژانس تقویت می‌کنیم. اسلامی درباره همکاری با آژانس در خصوص بازرسان آژانس تصریح کرد: ما ورود هیچ بازرسی را ممنوع نکردیم ۱۳۰ بازرس آژانس مجاز به حضور در ایران هستند. بازدید آنها در حال انجام است. استفاده از حقوق مسلم هر عضو آژانس طبیعی است و این مساله سیاسی نیست و ما در فرایندهای همکاری با آژانس این موضوع را مکرر اثبات کرده و آنها هم به آن اذعان دارند. وی درباره اظهارات گروسی درباره برنامه تسلیحاتی ایران نیز تصریح کرد: این ها موضعگیری نیست و سوال خبرنگار است و جریان مخرب و صهیونیستی در حال القای این است که برنامه ایران صلح آمیز نیست. گروسی گفته نشانه ای از برنامه تسلیحاتی ایران وجود ندارد. کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: کریمی قدوسی : برای تولید اورانیوم ۹۰ درصد، «نصف روز» زمان لازم داریم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سفر «گروسی» به ایران را تأیید کرد
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند